Kobieta jako więzień stereotypów

 Kobieta jako więzień stereotypów.

 

    Pojęcie „stereotyp” jest używany w wielu dyscyplinach naukowych, mediach i języku potocznym. Współcześnie w psychologii oznacza on zbytnio uproszczone i sztywne pojęcia o zbiorowiskach ludzi, w których wszystkim osobom jest przypisywana tzw. charakterystyka grupowa, a pomija się ich indywidualną niepowtarzalność.

Badania nad płcią kulturową, czyli gender studies , wyrastają z przekonania, że dyskurs publiczny – obejmujący szeroko pojmowaną kulturę, naukę i sztukę – wykreowali w znacznym stopniu mężczyźni, narzucając pewne oczekiwania wobec kobiecości.

    Ideał kobiety został stworzony przez endocentryczną kulturę , w której jest ona postrzegana jako istota piękna, stworzona do rodzenia i wychowywania dzieci, co z kolei nakłada na nią kolejne obowiązki. „Mężczyzn nie obowiązuje ładne oblicze, kobiety zaś muszą wyróżniać się urodą, aby wzbudzić zainteresowanie płci przeciwnej” . Stereotypowo powinna ona dbać o innych, przy czym musi także znaleźć czas na dbanie o siebie, tak by dostosować się do kanonów piękna i stawianych przed nią wymogów zewnętrznych. Jak wobec tak silnie istniejących uwarunkowań i stereotypów kobieta może ukształtować swój życiowy etos?

Można więc stwierdzić, że o jakości kształtowania etosu kobiecego, wolnego od konwencji społecznych, będzie decydowała przestrzeń rozwoju, to znaczy autonomia zewnętrzna (wolność od nacisków), oraz autonomia wewnętrzna, czyli zdolność kierowania swoim życiem na podstawie rozwoju zdolności poznawczych.

Stereotypy są kształtowane od najmłodszych lat zarówno przez wychowanie, jak i proces edukacji. System nauczania powinien przekazywać uczniom i uczennicom, oprócz wiedzy, również pewne postawy życiowe i społeczne. Niestety, w przekazie tym istnieje wiele dyskryminacyjnych treści, które w sposób nieprawdziwy różnicują umiejętności obu płci, począwszy od szkoły podstawowej. W podręcznikach szkolnych często role pełnione przez dziewczynki mają charakter podrzędny, usługowy, a nawet prymitywny. Maria M. Pawłowska zauważa, że ze szkolnych podręczników wyłania się przekaz, w którym dziewczynki zadają głupie pytania, sprzątają, a z komputera korzystają tylko po to, by kupić sobie coś w sklepie internetowym.

    Pierwsze zjawiska stereotypowe  kształtowane są już w rodzinie, od najmłodszych lat. Wielu rodziców w wychowaniu dziewczynki powiela stereotypy, które w nich utrwalono i od początku ukierunkowuje ją tak, aby stała się uległa, kompromisowa, opiekuńcza. „Nie krzycz”, „nie bij się z chłopcami”, „bądź grzeczna”, „dziewczynka nie może być brudna”, „dbaj o siebie”, „pamiętaj, że jesteś damą” – to tylko niektóre sformułowania, które słyszą od swoich rodziców. Nawet dziecięce zabawki dzielą się na „dziewczęce” i „chłopięce”. Z badań wynika, że rodzice – oprócz kupowania dzieciom stereotypowych zabawek – również potępiają (mniej lub bardziej otwarcie) korzystanie z tych, które są „nieodpowiednie płciowo”, czyli zawsze dla dziewczynki wybiorą zabawkę oznaczoną „dla dziewczynek”.

    Oprócz stereotypów kształtowanych i utrwalanych w procesie wychowawczym i edukacyjnym istnieją w społeczeństwie neuroseksistowskie stereotypy, które traktują o różnicach intelektualnych pomiędzy kobietami i mężczyznami. „Kobiety są bardziej empatyczne, mężczyźni są z natury lepszymi przywódcami” – to tylko jeden z przykładów. Takie przeświadczenia powodują, że kobiety wciąż zajmują gorzej płatne i mniej prestiżowe
stanowiska.

    W polskiej kulturze „kobieta” i „kariera” to nie jest oczywista para. Już same leksemy: „polityczka”, „premierka”, „ministerka” w języku polskim nie są powszechnie uznawane za poprawne. Nawet kobiety, które odniosły zawodowy sukces, niechętnie używają takich sformułowań. I choć czasem istnieją żeńskie odmiany niektórych zawodów, to nazwy te w odczuciu wielu osób odbierają im nieco powagi. Tam, gdzie występują pieniądze i prestiż kobiecość wciąż bywa źle postrzegana. Problem ten nie istnieje w przypadku tych zawodów, w których cechy przypisywane kobietom są w pewnym stopniu istotą wykonywanej pracy. Dlatego mamy do czynienia z aktorkami, tancerkami, modelkami, a nazwy te nie budzą zastrzeżeń.

Warto zwracać uwagę na to, że wiele osób postrzega kobietę jako tylko towarzyszkę mężczyzny oraz matkę. Kobieta podlega licznym wymaganiom i ograniczeniom, które powstały już w dalekiej kulturze. Wśród najpopularniejszych stereotypów należy wymienić rolę matki, gospodyni domowej, utrzymanki czy gorszego pracownika.

    Stereotyp matki jest najsilniej utrwalony w społeczeństwie i polega na podtrzymywaniu przeświadczenia, że podstawową misją kobiety jest macierzyństwo. Podtrzymują go nie tylko mężczyźni, ale także same kobiety, zwłaszcza te, które już zostały matkami. Społeczeństwo przez moralność w formie nacisku wymusza na kobietach takie działanie, by ten model realizować. Stereotyp gospodyni domowej z jednej strony wyznacza przestrzeń życiową dla kobiety (dom), a z drugiej ją w niej zamyka. Ograniczanie przestrzeni, w której mogłaby się realizować, wyłącznie do domu, czyni kobietę zakładnikiem ogniska domowego. Natomiast stereotyp utrzymanki powoduje, że kobieta powinna pozwolić całkowicie uzależnić się od mężczyzny, a małżeństwo ma być między innymi instytucją do tego służącą. Z powyższymi stereotypami coraz częściej kobiety podejmują skuteczną walkę, jednak stereotyp kobiety jako gorszego pracownika wciąż jest silnie( temat ten poruszymy innym razem).

Warto zauważyć, że od wieków wizerunek kobiety idealnej jest bardzo do siebie zbliżony. Mężczyźni od zawsze oczekiwali piękna, wierności, troskliwości oraz tego, by kobieta była seksowna i płodna. Jeśli kobieta wyróżnia się cechami męskimi, to było i wciąż jest odbierane negatywnie.

 „Zmężczyźniała kobieta”, „babochłop” – to przykładowe określenia, 

które świadczą o nieprzychylnym sposobie wyrażania się o płci żeńskiej.

    Współcześnie realia życiowe uległy istotnym zmianom, jednak ideały kobiecości i męskości wciąż są określane przez tradycyjne wzorce. Wiele problemów (czy to rodzinnych, czy zawodowych) powoduje utrwalanie i podtrzymywanie w społeczeństwie zdania na temat obu płci. Stereotypy są często stosowaną bronią przeciwko kobietom. Wciąż utrwalanym przeświadczeniem jest mówienie, że kobieta zajmująca się domem i dzieckiem nie będzie miała czasu na pracę, a zatem będzie gorszym i mniej twórczym pracownikiem. Z kolei te kobiety, które bronią swego zdania i walczą – tracą swoją kobiecość. Najbardziej pożądany jest obraz kobiety kobiecej – pięknej i ponętnej, przykładnej żony i matki. Kobiety w innych rolach bywają nazywane męskimi, bo posiadają „męski umysł”, „męską karierę” czy „męską przebojowość”. Kobieta musi wobec tego udowodnić, że sprawdzi się w roli innej niż ta, którą dla niej przewidziano.

    
Podsumowując, stereotypy są szeroko rozpowszechnione w życiu społecznym. I choć mogłoby się wydawać, że coraz częściej ludziom udaje się im nie ulegać, to jednak ciężko jest się ich całkowicie wyzbyć. Podobnie jest ze stereotypami związanymi z płcią. Kobieta jako więzień konwencji musi udowadniać, że potrafi się sprawdzić także w innych rolach niż te, na które nacisk wywiera społeczeństwo np. stereotyp kobiety jako żony, matki, gospodyni domowej czy gorszego pracownika.

 

 

 

 

 

źródła:

-https://rownoscwbiznesie.info/stereotypy-stereotypy-plci-definicja/

-http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_ah_2015_6_103/c/3721-2735.pdf

-„Biulety Obserwatorium Regionalnych Rysnków Pracy KPP”

-„Co to znaczy być kobietą w Polsce” A.titkow, H.Domaśki Warszawa 1995

-„Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim” J.Szpyra, M. Karwatowska

- M. Zielińska, Współczesne modele kobiecości. Perspektywa feministyczna, [w:] Sztuka relacji międzyludzkich.        -Miłość, małżeństwo, rodzina, red. J. Augustyn SJ, Kraków 2014, s. 125.

- M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska, Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, op. cit., s. 91.

 M. Środa, op. cit., s. 36

- Co to znaczy być kobietą w Polsce, red. A. Titkow, H. Domański, Warszawa 1995